Het Eise Eisinga Planetarium (zonder koninklijk)
Het Eise Eisinga Planetarium te Franeker is prachtig. Eisinga was autodidact op astronomisch gebied (verdiende geld met beroep van wolkammer), kreeg een groots idee en realiseerde het: hij bouwde in zijn woonhuis een planetarium.
Het werkt tot op de dag van vandaag nauwkeurig en juist en is het oudste nog werkende planetarium.
Het planetarium heeft deze week het epitheton 'koninklijk' aan de naam toegevoegd.
Te hopen is dat het predikaat is aangevraagd door de plaatselijke VVV en niet door het planetarium. Het planetarium is gebouwd door een man die een groots idee realiseerde ter lering ende vermaak van anderen. Geweldig. 'Koninklijk' doet denken aan vervelende dingen uit het verleden zoals onrechtvaardige verdeling van onderwijs en welvaart. Eise Eisinga was juist iemand die ondanks de scheve verhoudingen in de achttiende eeuwse maatschappij zijn grote plan verwezenlijkte. Dat wordt nu dus naar beneden gehaald door de malle, in dit verband kant noch wal rakende, term koninklijk.
Treurig, en het wordt nog treuriger: Eisinga, een weldenkend mens, was patriot, gekant tegen de monarchisten.
Blijf het Eise Eisinga Planetarium Eise Esinga Planetarium noemen, zonder koninklijk.
Stukje biografie, vanaf moment dat Eisinga zijn planetarium voltooide(vond het vooralsnog digitaal alleen in het Duits):
Eise Eisinga wurde ein berühmter Bürger von Franeker. Er erhielt einige Ehrenämter, wie Mitglied des Magistrats und Aufseher der Bürgerwehr. Zu der Zeit konnte die Politik grob gesagt in zwei Lager aufgeteilt werden, und zwar die Patrioten und die Fürstentreuen. Im Jahre 1787 geriet Eisinga, der Patriot war, in einen ernsten Konflikt mit einigen fürstentreuen Führungspersonen der Franeker Bürgerwehr. Der Konflikt eskalierte dermaßen, daß er mit Gefangenschaft bedroht wurde und gezwungen war, ohne Frau und Kinder das Land zu verlassen.
Er blieb einige Jahre in Deutschland, wo ihn auch die Nachricht erreichte, daß seine Frau gestorben war und er sein Haus in Franeker verloren hatte. So sehr ihn auch die Trauer um den Tod seiner Frau und die Unsicherheit über das Los seiner Kinder verzehrten, Eisinga hatte noch nicht den Mut, nach Franeker zurückzukehren. Nach einigen Jahren wagte er sich wieder in die Niederlande, fand Franeker aber noch immer zu gefährlich. Er bekam Arbeit als Wollkämmer in Visvliet, einem kleinen Ort an der Grenze zwischen Groningen und Friesland. Nach einiger Zeit wurde er jedoch gefangengenommen und vom Leeuwarder Gerichtshof zu fünf Jahren Verbannung aus Friesland verurteilt. Er wohnte bis 1795 in Visvliet und heiratete dort Trijntje Sikkema.
Neben allen Schwierigkeiten, die er zu überwinden hatte, sorgte sich Eise Eisinga die ganze Zeit um sein Planetarium. Existierte es noch? Seine Freude war dann auch groß, als er mit seiner zweiten Frau nach Franeker zurückkehrte und das Planetarium in redlichem Zustand vorfand. Nach einigen Schmier- und Reparaturarbeiten funktionierte das Planetarium wieder ordentlich. Eisinga wurde wieder Wollkämmer und ein angesehener Bürger von Franeker. Er erhielt wiederum Ehrenämter, wie das des Hochschulverwalters und Provinzialverwalters.
Bron: http://www.friesland.org/red/d_eising.htm
Site van het planetarium: Eise Eisinga Planetarium, noteer uw mening over 'koninklijk' in het gastenboek.
posted by editor at 9:58 p.m.
3 Comments:
Ik wil daar graag nog even een stukje geschiedenis aan toevoegen. In februari 1816 werd Eisinga benoemd tot ‘Broeder der Orde van de Nederlandse Leeuw’. Koning Willem I, die Eisinga deze onderscheiding had toegekend, bezocht het Planetarium samen met Prins Frederik der Nederlanden op 30 juni 1818.
In 1825 besloot Koning Willem I het Planetarium voor het Rijk aan te kopen voor de som van tienduizend gulden (voor die tijd een enorm bedrag), met de bepaling dat Eisinga daarin vrije woning en 200 gulden per jaar voor toezicht werd toegekend. Als tegenprestatie moest hij uitleg geven aan ‘het volk’. Dat heeft Eisinga volgehouden tot zijn overlijden, in de ochtend van 27 augustus 1828.
Zo erg gekant tegen de monarchie zal EE dus wel niet zijn geweest, :o)
Ik zie nog niks in het gastenboek. Misschien komt dat omdat bijdrages eerst goedgekeurd moeten worden?
Dank voor de bijdrage. In een zure bui zou de reactie zijn dat de monarchen Eisinga hebben 'teruggekocht', precies om de genante situatie die nu ontstaan is enigszins te verzachten. Regeren is vooruitzien. Daartegenover staat dan dat Eisinga tot veel bereid was om zijn planetarium voor de toekomst veilig te stellen. Het zou interessant zijn meer te weten te komen over de precieze redenen van Eisinga voor de patriotten te kiezen. Het is frappant dat de monarch even gemakkelijk het planetarium ook weer van de hand deed en de lokale overheid een fijne beheer-taak met bjkomende financiële lasten bezorgde.
In het hedendaagse Fryslan is interessant te bezien in hoeverre de zucht tot enige mate van onafhankelijkheid zich verhoudt tot de Hollandse monarchie.
Eisinga als aanleiding tot diverse overdenkingen.
Wat betreft het gastenboek: technisch iets niet in orde? Bijdragen van Republog verdwijnen in elk geval telkens na plaatsing... het planetarium is een beetje laf.
Een reactie posten
<< Home